Bumin
Bumin
Sevan Nişanyan - 27.07.2009 
 
      
 
 
Kürşat Bumin hocam geçen gün Yeni Şafak’taki yazısında Kelimebaz’ı öve öve övgü manyağı yapmış. Mahcup görünmeye çalışıyorum tabii, ama eş dost meclisinde havamdan geçilmez oldu diyorlar. Zaten Ali ile Özlem başıma kakıp duruyorlardı “tevazu da tevazu, sende tevazu eksik” diye, şu ara hiç onlara gözükmesem daha iyi olacak.
 
*
 
Kürşad da yeterince ilginç ama Bumin adında nasıl bir enteresanlık olduğunun bilmem farkında mısınız? Bumin, daha doğrusu Bumın, Köktürk devletini kuran kağanın adı. Kardeşinin adı İstemi, oğlu Mukan yahut Muxan. Bunların yerine geçenler sırasıyla Taspar, İşbara, Tardu, Şipi ve saire. Kral kentinin adı Ötüken. Hükümdar ailesinin aşiret adı –Asena değil- Aşina.
 
Bu adların ortak özelliği nedir sizce? Söyleyeyim: hiçbiri Türkçe değil. Nece oldukları belli değil, ama Türkçe anlam ifade eden herhangi bir kökle veya yapım unsuruyla alakaları olmadığı açık. Ortaasyada konuşulan eski bir İrani dil olan Hotan Saka dilinde aşina “mavi” demekmiş; eğer öyleyse Kök (= gök, yani mavi) Türk bunun çevirisi olmalı. Hanedanı kuranlara “Blues Brothers” desek ayıp olmaz değil mi?
 
Köktürk devleti bir ara yıkılıp yeniden kurulduktan sonra gelen kağanların hepsinin adı Türkçedir halbuki: Kutluğ (şanslı), Bilge (bilgili), İl-teriş (ülke alan), Kapğan (ele geçiren), Inal (güvenilen), Tengri (gök? adil?)... 680 yılına dek hiç Türkçe yok, o tarihten sonra hepsi Türkçe, ilginç değil mi? Üstelik birinci Köktürk kağanlığının resmî yazıt dili Soğdcadır, ikincisinin Türkçe. Bizim zamanımızdaki ders kitaplarında buna dair bir açıklama gördüğümü hatırlamıyorum. Şimdi belki bulmuşlardır, bilmem.
 
Bundan ne sonuç çıkar? Köktürkler “Türk” değildi sonucu çıkmaz sanırım. Ama en azından Türklerin ta ilk günden beri bir kimlik sorunuyla boğuştukları sonucu çıkar bence, “atalarımız saftı” diye yırtınan çağdaş Öztürkçülerin tahmin ve temennilerinin aksine. Bir millet düşünün ki o millete ve diline adını veren devletin kurucuları ailecek yabancı isim taşısın, olur mu böyle şey?
 
Tarihte “Türk” adını ilk kullananlar bu Köktürklerdir. Şu konuştuğumuz dile “Türkçe” adı veriliyorsa bunun müsebbibi de büyük olasılıkla Bumın Kağandır. Daha önceden çeşitli kavimler bu dilin çeşitli lehçelerini konuşuyordu şüphesiz, ama egemen bir klan adının hepsine bayrak olması onun kurduğu imparatorluk sayesindedir.
Perşembe, Kasım 12, 2009 | Category: | 0 yorum

Comments (0)

Yorum Gönder