Yeni Lisan
Yeni Lisan Hareketi, Genç
Kalemler'in hayata geçirdiği, dilde sadeleşme hareketi.
Genç
Kalemler dergisi etrafında toplanarak, "Yeni Lisan" hareketini
başlatanlar da devrim Türkçülük hareketini yürüten sanat ve fikir adımlarıdır.
Türkçe'nin sadeleşmesi konusunda en kalıcı atılımı, “Yeni Lisancılar”
başarmıştır. 1911'de Selârnik'te “Genç Kalemler” dergisi etrafında toplanan
Yeni Lisancılar ilk defa “Millî Edebiyat” kavramını da ortaya atmışlardır. Ömer
Seyfettin, Ziya Gökalp, Ali Canip, Âkil Koyuncu'nun öncülüğündeki Genç Kalemler
ve Yeni Lisan hareketi “Milli bir edebiyat milli bir dille yaratılabilir"
görüşünü ortaya atıp, Türkçe'nin sadeleşmesi için şu ilkeleri kabul ve ilân
etmişlerdir:
1- Arapça ve Farsça gramer kurallarının kullanılmaması, bu kurallarla yapılan terkiplerin kaldırılması,
2- Arapça ve Farsça
kelimelerin Türkçe'de söylendikleri gibi yazılması,
3- Başka Türk
Lehçelerinden kelimeler alınmaması,
4- İstanbul
konuşması esas alınarak yeni bir yazı dilinin meydana getirilmesi,
5- Dil ve
edebiyatın doğu-batı taklitçiliğinden kurtarılması,
Türk
şair, yazar ve fikir adamları arasında kısa zamanda yayılan bu yeni lisan ve
millî edebiyat anlayışı, bir edebiyat akımı halini almış ve devrin hemen bütün
şair ve yazarları bu anlayışla eserler vermişlerdir. Bu dönemde sade dille eser
veren şair ve yazarlardan bazıları şunlardır: Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin,
Faruk Nafiz, Halit Fahri, Orhan Seyfi Yusuf Ziya Enis Behiç, Halide Edip, Yakup
Kadri, Refik Halid, Reşat Nuri, Yahya Kemal; Türkçü hareketin içinde
bulunmamakla beraber Mehmet Akif, Süleyman Nazif ve daha bir çok isim.
Günümüz
Türkçesi’nin sadeleşmesinde ve gelişmesinde Yeni Lisan Hareketi ilk devre,
başlangıç devresi olarak düşünülürse, ikinci devresi de 1930'larda başlayan
"Dil İnkılâbı" devresidir. Bu devrede Atatürk'ün öncülüğü ile
Türkçe'ye devlet elî uzanmış, sadeleşme ve Türkçecilik bir "devlet
politikası" haline getirilmiştir. 1928'de Lâtin Alfabesi'nin kabulü ve
1932'de Türk Dili Tetkik Cemiyeti'nin ve 1936'da Türk Dil Kurumu'nun kuruluşu,
Türkçe'nin sadeleştirilip zenginleştirilmesi yanında araştırılıp incelenmesini
de sağlamıştır.
Comments (0)